Onze psyche bestaat uit een bewust en een onbewust deel. Het onbewuste deel wordt dikwijls vergeleken met het deel van de ijsberg dat onder water zit. Dat deel is niet zichtbaar, maar veel groter dan men zou vermoeden. Het zichtbare, bewuste deel is slechts 'het topje van de ijsberg'.
Het onbewuste deel bevat behoorlijk wat lagen. Het bestaat uit een persoonlijk onbewuste en een collectief onbewuste.
Vrij vanzelfsprekend heb je helemaal bovenaan het persoonlijk onbewuste. Het deel dat gevormd wordt door jouw persoonlijke, individuele leven, de keuzes die je niet maakt, persoonlijke verdringingen, afweermechanismen, ... .
Dieper in onze psyche zit het collectief onbewuste. De inhoud komt niet uit ons persoonlijk onbewuste, maar wordt gevormd door familiepatronen, culturele gebruiken, invloeden van de natie waartoe we behoren, en zelfs - aangezien we als mens tot de zoogdieren behoren - onze dierlijke voorouders. Veel van onze gedragingen of traumaresponsen (vechten, vluchten, bevriezen) vinden we ook bij dieren terug. De allerdiepste laag is de verbinding als mens met de universele kracht. Noem het God, het Leven, de Bron, ... het zijn uiteindelijk allemaal benamingen van hetzelfde.
Het collectief onbewuste bevat algemeen menselijke ervaringen die we geërfd hebben. Duizenden jaren lang heeft de mens ervaringen opgedaan in specifieke situaties en doet dat nog steeds. Deze ervaringen van onze voorouders zijn niet verdwenen, maar sluimeren in het collectief onbewuste. Het is een aloud of diep weten. Dat innerlijk weten of voelen wordt geactiveerd of kan vorm krijgen als de situatie daarom vraagt. Het helpt ons dan de situatie te begrijpen en beslissingen te nemen. Dat weten ligt echter in de diepere lagen van ons onbewuste, en zal dus het persoonlijk onbewuste moeten 'passeren' om tot ons bewustzijn door te dringen. En daar zit nu net de angel. Hoe meer we verdrongen hebben of problemen in onze schaduw hebben weggestopt, des te meer zijn we afgesneden geraakt van onze innerlijke wijsheidsbron of hoe meer verwrongen deze inhouden in ons bewustzijn komen. We verliezen het contact met ons ware Zelf en gaan dan vooral vertrouwen op wat 'anderen' zeggen...
Gelukkig zijn er wegen terug.
De diepere collectieve lagen, het diepere weten, het bewustworden van de schaduw vinden we bijvoorbeeld terug in collectieve verhalen, mythen en sprookjes. Deze verhalen zijn echter in symbolentaal verteld. Als we deze symbolen begrijpen, dan kunnen we een enorme diepte aantreffen in veel van die verhalen. We kunnen ze dan gebruiken als spiegels voor onze eigen psyche.
Net zoals verhalen, kunnen ook onze dromen een weg zijn naar het onbewuste. De interpretatie van deze beeldentaal in onze dromen kan zorgen voor verdere bewustwording. Dromen bevatten vaak een compenserende boodschap voor ons bewustzijn.
Ook het dagelijks leven kan een toegang zijn tot ons onbewuste. Onze reacties en de emoties die we ervaren, hebben verband met ons onbewuste. Alles wat onbewust is, wordt geprojecteerd op de buitenwereld. Bewustwording van projectie, geeft een confrontatie met de eigen schaduw, wat lastig kan zijn, maar het biedt tegelijkertijd ook een kans tot persoonlijke groei en vrijkomen van geblokkeerde energie. Kennis van de aangename en minder aangename kanten van onszelf, maakt bovendien dat we meer in balans zijn en betere beslissingen kunnen nemen in ons leven.
Ook ons lichaam biedt een toegang tot ons onbewuste. Alexander Lowen en Wilhelm Reich stelden dat lichaam en geest in wezen identiek zijn. Alle psycho-emotionele ervaringen vinden een weerspiegeling in ons lijf.
Maar daarover later meer.